Η πρόσφατη δήλωση του Πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας, Χρίστιαν Μίτσκοσκι, σχετικά με τη χρήση του όρου “Μακεδονία”, επανάφερε στο προσκήνιο τη συζήτηση στην Ελλάδα για τη Συμφωνία των Πρεσπών, η οποία υπογράφηκε στις 18 Ιουνίου 2018.
Ο κ. Μίτσκοσκι, υποστηρίζοντας ότι η Συμφωνία δεν απαγορεύει τη χρήση του όρου, βασιζόμενος σε μια ερμηνεία ορισμένων άρθρων, εγείρει εύλογα ερωτήματα ως προς την πλήρη εφαρμογή της Συμφωνίας και την ελληνική διπλωματική στρατηγική.
Η Συμφωνία των Πρεσπών, χαιρετίστηκε διεθνώς ως σημαντική διπλωματική πρόοδος. Ωστόσο, για τους Έλληνες, η συμφωνία παραμένει αμφιλεγόμενη και η υλοποίησή της εγείρει ανησυχίες που χρήζουν προσεκτικής εξέτασης.
Σημεία ανάλυσης και εγρήγορσης από πολιτική, νομική και ευρωπαϊκή σκοπιά:
- Το ζήτημα της ονομασίας και οι επιπτώσεις στην εθνική ταυτότητα: Η Συμφωνία επιτρέπει τη χρήση του ονόματος “Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας”. Αν και η προσθήκη του γεωγραφικού προσδιορισμού αποτελεί σημαντική διάκριση, η διατήρηση του όρου “Μακεδονία” εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας για πολλούς Έλληνες. Η Μακεδονία είναι Ελλάδα, αναπόσπαστο μέρος της εθνικής μας ταυτότητας και ο φόβος παραμένει ότι μακροπρόθεσμα, αυτή η παραχώρηση θα μπορούσε να τροφοδοτήσει “ταυτοτικές”, ή ακόμη και εδαφικές, διεκδικήσεις, έστω κι αν επί του παρόντος αυτές αποκλείονται από τους όρους της συμφωνίας. Η δήλωση του κ. Μίτσκοσκι περί ελευθερίας χρήσης του όρου “Μακεδονία” εντείνει αυτές τις ανησυχίες και υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχή εγρήγορση από την πλευρά της ελληνικής διπλωματίας.
- Ο σεβασμός των δεσμεύσεων που ανέλαβε η Βόρεια Μακεδονία: Η Συμφωνία των Πρεσπών, και ιδίως το άρθρο 1.4(ε) όριζε ότι η Βόρεια Μακεδονία όφειλε να ολοκληρώσει τις συνταγματικές της τροποποιήσεις “in toto” (*στο ακέραιο) έως τα τέλη του 2018.Μια λεπτομερής νομική ανάλυση των συνταγματικών τροποποιήσεων που όντως υλοποιήθηκαν είναι απαραίτητη προκειμένου να διαπιστωθεί η συμμόρφωσή τους με το πνεύμα και το γράμμα της Συμφωνίας. α)Το άρθρο 1.4(στ) ορίζει ότι η κύρωση από την Ελλάδα εξαρτάται από την κοινοποίηση της ολοκλήρωσης των συνταγματικών τροποποιήσεων από τη Βόρεια Μακεδονία. β)Το άρθρο 20.9εγγυάται το αμετάκλητο των διατάξεων της συμφωνίας, ιδίως δε των άρθρων 1.3 και 1.4. Φαίνεται ότι η Βόρεια Μακεδονία δεν είχε εκπληρώσει πλήρως τις συνταγματικές της υποχρεώσεις την 1η Ιανουαρίου 2019. Η κατάσταση αυτή, εφόσον αποδειχθεί, εγείρει νομικά ζητήματα ως προς την εγκυρότητα της θέσης σε ισχύ της συμφωνίας.
- Η σημασία των μηχανισμών παρακολούθησης και επίλυσης διαφορών: Η Συμφωνία των Πρεσπών προβλέπει μηχανισμούς, ιδίως στο άρθρο 19, για την παρακολούθηση της υλοποίησής της και την επίλυση των διαφορών μέσω διαπραγματεύσεων. Η Ελλάδα οφείλει να αξιοποιήσει πλήρως αυτά τα εργαλεία για να διασφαλίσει τον σεβασμό των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί και να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της. Μια σθεναρή και τεκμηριωμένη διπλωματική αντίδραση, στηριζόμενη στις νομικές διατάξεις της Συμφωνίας, είναι απαραίτητη προκειμένου να απαντηθούν οι αποκλίνουσες ερμηνείες, όπως αυτή που εξέφρασε ο κ. Μίτσκοσκι.
- Το έλλειμμα άμεσης λαϊκής διαβούλευσης: Η κύρωση της Συμφωνίας από τη Βουλή των Ελλήνων, χωρίς λαϊκή διαβούλευση με δημοψήφισμα, αποτέλεσε σημαντικό σημείο τριβής. Μια συμφωνία τέτοιας σημασίας, η οποία άπτεται ζητημάτων τόσο ευαίσθητων όπως η εθνική ταυτότητα και η κυριαρχία, θα είχε κερδίσει σε δημοκρατική νομιμοποίηση εάν είχε τεθεί στην άμεση κρίση του ελληνικού λαού. Το αρχικό αυτό δημοκρατικό έλλειμμα εξακολουθεί να υπονομεύει την υποστήριξη της Συμφωνίας εντός της ελληνικής κοινωνίας.
Η Ελλάδα οφείλει να χαράξει μια προορατική εξωτερική πολιτική, στηριζόμενη σε μια εις βάθος νομική ανάλυση της Συμφωνίας και μια αυστηρή εφαρμογή των μηχανισμών της. Η συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους και η προσφυγή στα αρμόδια διεθνή όργανα θα είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και την υπεράσπιση των ελληνικών συμφερόντων.
Δίνοντας την δέουσα προσοχή στο παρακάτω φωνητικό απόσπασμα από συνέντευξη του Προέδρου της Ελλήνων Συνέλευσις, κ.Αρτέμη Σώρρα, θα καταλάβετε το σημαντικότατο γιατί, όλης αυτής της συμφωνίας και την επείγουσα ένωση ανεξαιρέτως όλων των Ελλήνων στον εθνικό πολιτικό φορέα της Ελλήνων Συνέλευσις και στην δόμηση της Ελλήνων Πολιτείας.
Σπύρος Λευθεριώτης
